Persistent Organic Pollutants - POPs
वैज्ञानिकांना ओरकासच्या चरबीच्या थरांमध्ये (त्वचेखालील चरबीचा थर) POPs उच्च प्रमाण आढळले आहे. हे रासायनिक पदार्थ औद्योगिक आणि कृषी प्रक्रियांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर वापरले जातात आणि विषारी असतात.
POPs म्हणजे काय?
- संरचना:
- POPs हे कार्बन आधारित सेंद्रिय रसायने आहेत जे पेस्टिसाइड्स, औद्योगिक प्रक्रिया आणि उत्पादनांमध्ये मोठ्या प्रमाणावर वापरले जातात.
- पर्यावरणातील टिकून राहण्याची क्षमता:
- ही रसायने सहज विघटित होत नाहीत आणि पर्यावरणात अनेक दशकांपर्यंत टिकून राहतात.
- प्रसार आणि साठवणूक:
- हे रसायने पाणी आणि वाऱ्याद्वारे दूरवर पोहोचू शकतात आणि अन्नसाखळीतील जैवसंचयनाद्वारे (bioaccumulation) स्थिर राहतात.
- विषारी प्रभाव:
- हे रसायने मानव आणि वन्यजीवांसाठी विषारी असतात.
Persistent Organic Pollutants वरील जागतिक करार:
स्टॉकहोम करार (Stockholm Convention):
- उद्देश: POPs च्या उत्सर्जनात कपात करणे किंवा संपूर्ण निर्मूलन करणे.
- प्रवेश: हा करार 2004 मध्ये लागू करण्यात आला.
- कर्तव्य: या कराराच्या पक्षांनी (185 देश) POPs ची निर्मिती किंवा वापर टाळण्याचे वचन दिले आहे.
- सामील रसायने: आत्तापर्यंत 34 रसायने सूचीबद्ध आहेत:
- 17 पेस्टिसाइड्स
- 15 औद्योगिक रसायने
- 7 अनिच्छित उप-उत्पादने
UPSC मुख्य परीक्षा 2013 प्रश्न:
प्रश्न:
"सतत सेंद्रिय प्रदूषकांवरील स्टॉकहोम कराराच्या महत्त्वाच्या वैशिष्ट्यांचा उल्लेख करा. भारतासाठी या कराराचे फायदे काय आहेत?" (250 शब्द / 15 गुण)
