GS 3 : विज्ञान व तंत्रज्ञान
स्पॅडेक्स (SpaDeX) हे अंतराळात डॉकिंग तंत्रज्ञान प्रदर्शित करण्यासाठी इस्रोचे (ISRO) आगामी मिशन आहे.
यामध्ये दोन उपग्रहांचा समावेश आहे जे कक्षेत एकत्र जोडले जातील आणि वेगळे होतील, जे भारताच्या भविष्यातील अंतराळ स्थानक आणि प्रगत अंतराळ कार्यांसाठी महत्त्वाचे आहे.
स्पॅडेक्स मिशन:
- स्पॅडेक्स (SpaDeX) हे भारतीय अंतराळ संशोधन संस्थेचे (ISRO) अंतराळ डॉकिंग तंत्रज्ञानावर प्रभुत्व मिळवण्यावर केंद्रित मिशन आहे.
- या मिशनमध्ये दोन उपग्रह कक्षेत पाठवले जातील, जेथे ते गतिशील असताना डॉकिंग आणि अनडॉकिंग प्रदर्शित करतील.
- हे तंत्रज्ञान भविष्यातील अंतराळ कार्यांसाठी महत्त्वपूर्ण आहे, कारण वेगवेगळ्या वेळी प्रक्षेपित उपग्रहांना एकत्र येऊन जटिल कार्ये करण्याची परवानगी मिळते.
- स्पॅडेक्स मिशन भारताच्या आगामी अंतराळ स्थानक ‘भारतीय अंतरिक्ष स्टेशन’च्या विकासाच्या दिशेने एक महत्त्वाचा टप्पा आहे.
- मिशन यशस्वीरीत्या पूर्ण झाल्यावर, भारत अंतराळ डॉकिंग करण्यास सक्षम देशांच्या निवडक गटात सामील होईल आणि जगातील चौथा देश बनेल.
- हे दोन उपग्रह, प्रत्येक 220 किलोग्रॅम वजनाचे, एकत्र PSLV C60 मिशनद्वारे 30 डिसेंबर 2024 रोजी प्रक्षेपित केले जातील.
- त्यांना 470 किमी रुंद गोलाकार कक्षेत 55° झुकावासह ठेवले जाईल.
- मिशनचा प्राथमिक उद्देश डॉकिंग युक्ती प्रदर्शित करणे आहे, तर द्वितीयक उद्दिष्टांमध्ये उपग्रहांदरम्यान ऊर्जा हस्तांतरण समाविष्ट आहे.
PYQ : यूपीएससी मुख्य परीक्षा : 2023
प्रश्न: "भारतीय चंद्र मोहिमेच्या तिसऱ्या मिशनचे मुख्य कार्य कोणते आहे जे त्याच्या पूर्वीच्या मिशनमध्ये साध्य करता आले नाही? हे कार्य साध्य करणाऱ्या देशांची यादी करा. प्रक्षेपित अंतराळयानातील उपप्रणालींची माहिती द्या आणि श्रीहरीकोटा येथून यशस्वी प्रक्षेपणात योगदान देणाऱ्या विक्रम साराभाई अंतराळ केंद्रातील 'व्हर्च्युअल लॉन्च कंट्रोल सेंटर'ची भूमिका स्पष्ट करा."
